Το μικροβίωμα. Πώς τα βακτήρια κυβερνούν το σώμα μας
Τα μυστικά της καλής λειτουργίας του οργανισμού μας αναζητούνται στο μικροβίωμα, δηλαδή στα τρισεκατομμύρια βακτήρια που ζουν στο σώμα μας και επηρεάζουν την υγεία μας.
Το ανθρώπινο σώμα βρίσκεται διαρκώς εκτεθειμένο σε μικροοργανισμούς. Τα μικρόβια είναι πανταχού παρόντα και αναπτύσσονται είτε στην επιφάνεια είτε στο εσωτερικού του ανθρώπινου σώματος. Από τη στιγμή της γέννησης και του αποχωρισμού του αποστειρωμένου περιβάλλοντος της μήτρας, δισεκατομμύρια βακτήρια της μητέρας, καλύπτουν κάθε σημείο του σώματος μας. Οπότε το σώμα μας, όχι μόνο δέχεται την «εισβολή» των μικροοργανισμών αλλά την καλωσορίζει κιόλας. Με το πέρασμα των χρόνων, ανακαλύφθηκε ένα εκτεταμένο δίκτυο αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα μικρόβια και στο ανθρώπινο σώμα· κάτι το οποίο απαιτεί την καλή συνεργασία και των δύο (π.χ. το μητρικό γάλα περιέχει ειδικά σάκχαρα τα οποία αποτελούν την τροφή κάποιων μικροβίων και βοηθούν στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος).
Το μοναδικό μας μικροβίωμα
Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του μικροβίωμα, φτιαγμένο από βακτήρια, ιούς, μύκητες και άλλους μικροργανισμούς. Απαντώνται περιοχές με μόνιμη παρουσία μικροβίων όπως το έντερο αλλά και άλλες ελεύθερες από αυτά όπως ο εγκέφαλος. Το έντερο μας αποτελεί το τέλειο μέρος για αυτούς τους «εισβολείς». Όμως για να επιβιώσουν εκεί θα πρέπει να το διατηρήσουν υγιές για να μην εξοντωθούν από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Οπότε, το μικροβίωμα συνεξελίσσεται με εμάς για το καλό και των δύο. Εφόσον τα μικρόβια έχουν κίνητρο να διατηρήσουν το έντερο υγιές, κάποια εξ αυτών παράγουν ουσίες – αγγελιοφόρους που βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα και κάποια άλλα διεγείρουν τη γρηγορότερη αναγέννηση των εντερικών κυττάρων.
Διατροφή και μικροβίωμα
Μελέτες ανέδειξαν τη σημαντικότητα του εντερικού μας μικροβιώματος. Ίσως τα μικρόβια μπορούν να «μιλούν» κατευθείαν στον εγκέφαλο. Παρατηρήθηκε ότι το 90% της σεροτονίνης – μιας ουσίας-αγγελιοφόρου για τα νευρικά μας κύτταρα – παράγεται στο έντερο. Κάποιο επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της δράσης του μικροβιώματος.
Από τη στιγμή που το μυαλό μας είναι αυτό που αποφασίζει τι τρώμε, το μικροβίωμα είναι σημαντικό να μελετηθεί. Ένα νέο επιστημονικό πεδίο αναπτύσσεται με σκοπό την αποσαφήνιση του τρόπου που αυτά τα σύνθετα συστήματα αλληλοεπιδρούν μέσα στο σώμα μας. Είναι πλέον ορατό πόσο το μικροβίωμα επηρεάζει την συμπεριφορά μας. Κατά τη διάρκεια έρευνας, χορηγήθηκαν σε ποντίκια, μικρόβια από το έντερο καταθλιπτικών ανθρώπων. Τα ποντίκια άρχισαν να εκδηλώνουν αγχωτική συμπεριφορά και συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κατάθλιψης. Επιπλέον, μελέτες σε μύγες έδειξαν ότι τα μικρόβια μας είναι ικανά να επιδρούν στο μυαλό μας σχετικά με το είδος της τροφής που πρέπει να καταναλώνουμε. Οι οργανισμοί στο έντερο μας τρέφονται είτε με ίνες και πράσινα φυλλώδη, είτε με σάκχαρα και άμυλο είτε με λιπαρά και βούτυρο. Εάν λοιπόν, τρεφόμαστε υγιεινά θα «ταΐζουμε» καλά και χρήσιμα βακτήρια. Εάν είμαστε λάτρεις του fastfood, θα «ταΐζουμε» βλαβερά για την υγεία μας βακτήρια. Σε κάποιες στιγμές άγχους και πίεσης καταναλώνουμε «ανθυγιεινές» τροφές, δίνοντας τη δυνατότητα στα «βλαβερά» βακτήρια να πολλαπλασιαστούν και να καταλάβουν το χώρο των «χρήσιμων» βακτηρίων. Το χειρότερο όμως είναι ότι στέλνουν μήνυμα στον εγκέφαλο να συνεχιστεί αυτή η κακή συνήθεια οπότε η επιθυμία μας για περισσότερο fastfood μεγαλώνει, ταΐζοντας περισσότερα «κακά» βακτήρια με αποτέλεσμα αυτός ο αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος να παίζει σημαντικό ρόλο στην παχυσαρκία. Αυτή η κατάσταση είναι αντιστρέψιμη εάν ξεκινήσουμε να τρεφόμαστε υγιεινά.
Νοσηρότητα και Ασθένειες
Το μικροβίωμα μας, συνδέεται πέραν της παχυσαρκίας και με άλλες νόσους όπως ο αυτισμός, η σχιζοφρένεια και ο καρκίνος. Όμως χρειαζόμαστε περαιτέρω μελέτες για να μάθουμε πως το μικροβίωμα μας κάνει υγιείς ή ασθενείς. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο. Χρειαζόμαστε το μικροβίωμα όπως και αυτό εμάς. Ποτέ δε θα έχουμε το σώμα μας στα χέρια μας, όμως έχουμε κερδίσει έναν πολύτιμο σύμμαχο, εάν μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ισορροπία.
Επομένως:
Η υγεία και η νόσηση του ανθρώπου, σχετίζονται όχι μόνο από τα γονίδια που ο ίδιος φέρει αλλά και από τα γονίδια των μικροοργανισμών που φιλοξενεί.
Σοφία Κανέλλου
Διαιτολόγος- Διατροφολόγος MSc
για το περιοδικόNATURAnrg, Τεύχος 01/22